وحدت اندراجی عقل و دین و الهام بخشی‌های آن برای تربیت‌دینی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استاد/دانشگاه تهران

2 استادیار/ دانشگاه تهران

3 استاد/ دانشگاه تهران

4 دانشگاه تهران

5 استاد/مرکز پژوهش ادیان جهان/ تهران

6 استادیار/ دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

رابطه عقل و دین، موضوعی بحث‌برانگیز در عرصه همه ادیان بوده و نتایج آن نه‌تنها در حوزه اندیشه بلکه در ساحت حیات جمعی بشر نیز خطیر بوده است. در این مقاله، رابطه عقل و دین در نگرش اسلامی موردبحث قرارگرفته است. دو رویکرد عمده در این زمینه، تحت عناوین عقل‌گرایی حداکثری و عقل‌گرایی حداقلی (ایمان­گرایی)، موردبررسی و نقد قرارگرفته‌اند. پس از نقد و بررسی انواع رابطه عقل و دین، رابطه وحدت اندراجی میان عقل و دین موردحمایت قرارگرفته است. در این رابطه، دین ذیل عقل مندرج می‌شود، به‌طوری‌که رابطه کل و جزء میان آن‌ها برقرار است. بر این اساس، هر بخشی از دین، به‌صورت بالفعل یا بالقوه، عقل پذیر است. بر این نکته استدلال کرده­ایم که دایره عقل وسیع‌تر از دین است. در بخش پایانی، الهام بخشی­هایی که رویکرد موردپذیرش مقاله (رویکرد اندراجی) برای تربیت‌دینی در پی دارد مورد بحث و بررسی قرارگرفته است که ازجمله می­توان به رهنمودهایی نظیر تبیین عقلانی آموزه‌های دینی؛ توجه دادن متربی به حدود عقل؛ رواشمردن تعلیق­های معرفتی و عملی موقت؛ تقویت فضای گفتگو و پرسش­گری اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها


Abdoljabbar, Ben Ahmad (1996). The explanation of five principles. Commented by Imam Ahmad Ebne Alhosein be Abi Hashem. Ghahirah: Maktab Vahabeh. ( In Arabic)
Astarabadi, Mola Mohammad Amin (2003). Favaedol Madinah. Qom: Islamic Press Instituttion. {In Arabic)
Bagheri, Khosrow (2003). The identity of religious science: An epistemological look at the relationship between religion and human sciences. Tehran: Sazman Inteshar. (In Persian)
Bagheri, Khosrow (2013). The calculation of religious science within the religious knowledge geometry: A critique on Javadi Amoli’s view, Book Review Journal, 15(69), 76-127. (In Persian).
Bagheri, Khosrow (2015). A second look at the Islamic education, Vol. 2, Tehran: Madreseh Press. (In Persian).
 Bahniafar, Mehdi & Mokhtari, Hamideh (2016). Motahari’s philosophical approach to the question of the relation of reason and religion. Wisdom and Philosophy, 11(4), 79-94. (In Persian).
Ghorbani Sini, Ali & Akbari, Fathali (2014). Double Truth and Averroes’s Theory of Material Intellect. Philiosophy and Kalam, 47 (2), 232- 309. (In Persian).
 Gilson, Etienne (1998). Reason and revelation in the Middle Ages. (Shahram Pazooki, trans.). Tehran: Garoos.
Hakimi, Mohamadreza (2012). The dignity of reason, collectors: Mohamadkazem Haidari & Mohamad Esfandiari, Tehran: Negaresh Printing House. (In Persian).
Ibn Rushd, Mohammad Ibn Ahmad (1986). The decisive treatise, determining the nature of the connection between religion and philosophy. Beirut: Darolmashregh. (In Arabic).
 Javadi Amoli, Abdolah, (2007). The dignity of reason in the religious knowledge geometry. Ghom: Asra Publisher. (In Persian).
Jie, Lu & Desheng, Gao (2004). New directions in the moral education curriculum in Chiness primary schools. Journal of Moral Education, 33(4), 495-510.
MacKay, D. M. (1974). Complementarity in scientific and theological thinking. Zygon, Journal of Religion and Science 9 (3).
Madanifar, Mohamadreza (2016). Faith, doubt and religious education. Biquarterly Journal of Philosophy of education, 1(1). 91-114. (In Persian).
Masoudi, Jahanghir. (2015). The hermeneutical dialectic of reason and religion: A new view on the relation between reason and religion. Journal of Research on Philosophy of Religion, 26, 178-196. (In Persian). 
Peterson, M.; Hasker, W.; Reichenbuch, B. & Basinger, D. (2012). Reason and religious belief: An introduction to the philosophy of religion. London: Oxford. 
Rajabi, Mohammadreza & Kazemzadeh, Parvin (2013). The relation of reason and religion in the Motahari’s view. Journal of Philosophy of Religion, 10(3), 123-148. (In Persian)
Russell, Bertrand (2003). Mysticism and logic. Translation by Najaf Daryabandari, Tehran: Nahid.
Sajadieh, Narges; Toosian, Sara (2017). Understanding, Questioning and Class from the Perspective of Gadamer; Question-Based Explanation of the Teaching Process. Journal of Foundations of Education 6 (2): 41-62. (In Persian).
Sajadieh, Narges; Madanifar, Mihammadreza; Yari Dehnavi, Morad (2013). Analyzing Islamic Republic of Iran's educational philosophies based on thinking concept, Foundations of Education, 3(1), 159-180. (In Persian)
Sharif, Mian Mohamad (1983). The history of philosophy in Islam, (Nasrolah Porjavadi, trans.). Tehran: Academic Publishing Center. (In Persian).
Shahrestani, Mohammad Abdolkarim (1995). Sects and creeds. Examined by Amir Ali Mahna & Ali Hasan Faaoor. Beirut: Darolmaarefa. (In Arabic).
Vaezi, Ali (2007). Critical rationalism and criticizing it. Islamic Kalam, No (59), 91-105. (In Persian).
Vaezi, Asghar (2006). Dualistic truth: The relation between reason and Vahi from Ibn Rushd's View. Kheradname Hamshahri, No (10), 52-53. (In Persian).
Wisdom, J.O. (1987). Challengeability in modern science. Avebury: Aldershot.
Wittgenstein, Ludwig (2000). On Certainty, (Malek Hoseini, trans.). Tehran: Hermes Publisher.  (In Persian).
Whitehead, A. N. (1926). Religion in the making. Fordham University Press.
CAPTCHA Image