نقش فیلسوفان تعلیم و تربیت در جهانی پرتلاطم: «هوش بوم شناختی» به مثابه مشارکت پژوهشگران فلسفی‌ در صلح جهانی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• مایکل ای. پیترز ¹
• مجتبی الهی خراسانی ²

¹ استاد مدعو برجسته، دانشگاه تسینگ‌هوا و استاد ممتاز، دانشگاه ایلینوی، ایالات متحده آمریکا

² استاد حوزه علمیه خراسان رضوی، مشهد، ایران

10.22067/fedu.2025.46536

چکیده

فلسفه‌های صلح جهانی را می‌توان به‌عنوان هدفی تکاملی برای هوشیاری بیشتر در نظر گرفت—هدفی که ابعاد فردی، اجتماعی، ملی و بین‌المللی هستی انسانی را در یک شبکه‌ی به‌هم‌پیوسته‌ی حیات متحد می‌سازد. این چشم‌انداز به‌دنبال حذف تمامی اشکال خشونت فردی و اجتماعی است و جوهری معنوی را پرورش می‌دهد که در «هوش بوم‌شناختیِ» متعالی ریشه دارد. چنین هوشی از بیداری فلسفی و علمی نسبت به فرایندهای طبیعی، تنوع زیستی، و آگاهی سیاره‌ای پدید می‌آید. این هوش، درکی را ترویج می‌کند که مبتنی بر معرفت‌شناسی مشترکِ سیستم‌های طبیعی و مصنوعیِ پیچیده است (از جمله: پیچیدگی، هستی‌شناسی رابطه‌مند، خودسازمان‌یابی، غیرخطی‌بودن، بازخورد، یادگیری انطباقی، دانش توزیعی، مقیاس‌پذیری و نقدپذیری). ظهور این آگاهی که در فلسفهٔ تعلیم و تربیت (اعم از بوم‌شناسی و صلح) نقشی اساسی دارد، راهی پیش‌روی بشریت می‌گذارد تا آموزش را با اهداف صلح، عدالت و پایداری در جهانی پرتلاطم هم‌راستا سازد. «فلسفهٔ زمین نو»، که از ویتگنشتاین الهام گرفته و بر پایهٔ درک علمی و فلسفیِ معاصر استوار است، در پی یافتن راه‌حل‌های عملی برای مسائل واقعیِ «پس از آخرالزمان» است—راه‌حل‌هایی که با مفهوم «با-هم-بودن» و زایش آگاهی سیاره‌ای پیوند دارند.

کلیدواژه‌ها

• هوش بوم‌شناختی
• صلح جهانی و پایداری
• آگاهی سیاره‌ای
• پیچیدگی و هستی‌شناسی رابطه‌‌ای

---

مترجم: محمدرضا اسماعیل پورمقدم، دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه فردوسی مشهد

Email: [e-mail]

https://orcid.org/0009-0007-5566-4778

مراجع

           Bateson, G. (1972/2000) Steps to an Ecology of Mind: Collected Essays in Anthropology, Psychiatry, Evolution, and Epistemology. University of Chicago Press. Foreword by Mary Catherine Bateson (2000)

           Buber, M. (1970) [orig. 1923; Eng, 1937] I and Thou, trans with a prologue “I and you” and notes by WalterKaufmann, New York: Scribner's Sons.

           Freire, P. (1972) Pedagogy of the Oppressed. Harmondsworth: Penguin.

Gandhi, M. (1942). Non-violence in peace & war.

Goleman, D. (2010). Ecological intelligence: The hidden impacts of what we buy. Crown Currency.

Gur-Ze’ev, I. (2011). Beyond peace education: Toward co-poiesis and enduring improvisation. Diasporic philosophy and counter-education, 83-117.

Kant, I. (1991). Perpetual peace: a philosophical sketch" in Political Writings. Cambridge University Press.

Montessori, M. (1992). Education and Peace. Clio Press: Oxford.

Peters, A. (2024a). New Earth Philosophy: Being-Together in A Post-Apocalyptic Era. Review of Contemporary Philosophy, 23, 9-3.

Peters, A. (2024b). From Apocalyptic to New Earth Philosophy: Language-Games of Transformation and Renewal. Review of Contemporary Philosophy. https://www.reviewofconphil.com/index.php/journal/article/view/3/1

Peters, M. (2002) Anti-Globalization and Guattari's The Three Ecologies. Globalization (2002), Vol. 4, No. 2 (2012), pp. 11-26 (16 pages). https://globalization.icaap.org/content/v2.1/02_peters.html In.

Peters, M. A., & Besley. (2019). Models of dialogue. Educational Philosophy and Theory. 669–676. https://doi.org/10.1080/00131857.2019.1684801

Peters, M. A. T., J. (2012). Geopolitics, History, and International Relations. 4(2).

Ṭabāṭabāʾī, S. M. H. (1976). Islam and the contemporary Man. Qom: Resalat.

Ṭabāṭabāʾī, S. M. H. (2009). Man from Beginning to End (S. H. K. a. S. Larijani, Trans.). Qom Book Garden.

Ṭabāṭabāʾī, S. M. H. (2011). Al-Mizan fi Tafsir al-Qur'an (Vol. 1,8). Qom: The Society of Seminary Teachers of Qom.