مرضیه کهندل؛ مرتضی کرمی؛ محمدرضا آهنچیان؛ محمود مهرمحمدی
چکیده
هدف اصلی این پژوهش، بازنمایی مناقشات ناظر بر دو گفتمان توسعه حرفهای و هویت حرفهای معلم از منظر مناسبات قدرت می‌باشد. برای دستیابی به این هدف، از روش پژوهش اسنادی- تحلیلی بهره گرفته شد. یافتههای به دست آمده حاکی از آن است که چهار مناقشه عمده حرفه و پیشه، ساختار و عاملیت، مناقشه حرفهای گری و حرفهای گرایی، و بوروکراسی و دموکراسی ...
بیشتر
هدف اصلی این پژوهش، بازنمایی مناقشات ناظر بر دو گفتمان توسعه حرفهای و هویت حرفهای معلم از منظر مناسبات قدرت می‌باشد. برای دستیابی به این هدف، از روش پژوهش اسنادی- تحلیلی بهره گرفته شد. یافتههای به دست آمده حاکی از آن است که چهار مناقشه عمده حرفه و پیشه، ساختار و عاملیت، مناقشه حرفهای گری و حرفهای گرایی، و بوروکراسی و دموکراسی که در بستر مناسبات قدرت توانستهاند رشد و نمو بیشتری پیدا کنند، محلهای تأمل مهمتری در ارتباط با دو گفتمان توسعه حرفهای معلم و هویت حرفهای معلم میباشند. نظر به این‌که که موضوع هر دو گفتمان، معلم است و بسته به نظام‌های آموزشی مختلف و توسعه مدنی جوامع در برخی مختصات از جمله مفروضهها و انگارهها نسبت به معلم تفاوتهایی وجود دارد، در این نوشتار سعی شد ضمن شرح و بسط مناقشههای میان هر دو گفتمان که اموری بافت محور و وابسته به مناسبات قدرت هستند، با ارائه تصویر متفاوتی از توزیع قدرت به ترویج و توسعه ادراکات جدید و بسترسازی گفتمانهای تازه در نظام آموزشوپرورش ایران پرداخته شود.
سمیه رام؛ محمود مهرمحمدی؛ علیرضا صادق زاده قمصری؛ ابراهیم طلایی
چکیده
هدف اصلی این پژوهش، تبیین مفهوم تقوا از منظر انسان‌شناختی بر اساس آیات قرآن می‌باشد. برای دستیابی به این هدف از روش تحلیل مفهومی استفاده شد و آیاتی از قرآن کریم که ریشه «وقی» در آنها وجود داشت مورد توجه قرار گرفت. بنابر بازتعریف تقوا از منظر انسان‌شناختی و تأملات قرآنی، تقوا عبارت است از: ارزش‌گذاری غایت مدار و مبتنی بر ملاک ترجیح ...
بیشتر
هدف اصلی این پژوهش، تبیین مفهوم تقوا از منظر انسان‌شناختی بر اساس آیات قرآن می‌باشد. برای دستیابی به این هدف از روش تحلیل مفهومی استفاده شد و آیاتی از قرآن کریم که ریشه «وقی» در آنها وجود داشت مورد توجه قرار گرفت. بنابر بازتعریف تقوا از منظر انسان‌شناختی و تأملات قرآنی، تقوا عبارت است از: ارزش‌گذاری غایت مدار و مبتنی بر ملاک ترجیح فطری، عقلی و یا شرعی گزینههای پیش رو در لحظه انتخاب که هر سه مرحله تشخیص، ترجیح و التزام عملی به گزینه مرجح را با خود دارد. دلالت‌های تربیتی این بحث در قالب استلزامهای تقوا یا همان توانمندیهایی که فراگیران در اعمال تقوا باید بدان مجهز شوند عبارتند از: توان دیدن شقوق و گزینههای مختلف پیش رو در لحظه انتخاب، توان هزینه /فایده کردن (ارزش‌گذاری) هر یک از گزینهها و تشخیص بهترین گزینه، شناخت موانع تشخیص و ترجیح گزینه برتر (شناخت تهدیدها و خطرات مسیر حرکت) و راهکارهای مقابله با آنها، ترجیح گزینه برتر و التزام عملی به گزینه مرجح و پایداری در آن.
احمدرضا فاضلی؛ محمود مهرمحمدی
چکیده
هدف اصلی این پژوهش، بررسی و مقایسه دیدگاه‌های دو صاحب نظر در زمینه دانش پایه تدریس و دانش معلمان، لی شولمن و گری فنسترماخر می‌باشد. شولمن اشکال دانش تدریس را شامل انواع دانش گزاره‌ای (موضوعی)، دانش موردی و دانش راهبردی می‌داند و دانش پایه تدریس و دانش معلمان را شامل طبقه‌های مختلف دانش محتوایی، دانش محتوایی- تربیتی، دانش عمومی تربیتی، ...
بیشتر
هدف اصلی این پژوهش، بررسی و مقایسه دیدگاه‌های دو صاحب نظر در زمینه دانش پایه تدریس و دانش معلمان، لی شولمن و گری فنسترماخر می‌باشد. شولمن اشکال دانش تدریس را شامل انواع دانش گزاره‌ای (موضوعی)، دانش موردی و دانش راهبردی می‌داند و دانش پایه تدریس و دانش معلمان را شامل طبقه‌های مختلف دانش محتوایی، دانش محتوایی- تربیتی، دانش عمومی تربیتی، دانش برنامه درسی، دانش درباره یادگیرندگان و خصوصیات آنها، دانش درباره موقعیت تربیتی و دانش درباره هدفها، مقاصد و ارزشهای تربیتی و زمینههای تاریخی و فلسفی معرفی میکند. فنسترماخر، اشکال دانش تدریس را به دو دسته کلی، دانش رسمی تدریس و دانش عملی تدریس تقسیم میکند. فنسترماخر عناصر تدریس خوب را شامل فعالیتهای منطقی، فعالیتهای روانشناختی و فعالیتهای اخلاقی می‌داند. هر دو دیدگاه از اندیشههای شواب تأثیر پذیرفته اند و هر دو دانش تدریس و دانش معلمان را هم از جهت عملی و هم از جهت نظری و موضوعی مورد مطالعه قرار دادند. در این میان، فنسترماخر تاکید بیشتری روی عمل معلمان و دانش عملی آنها دارد.
نامدار ابراهیمی؛ محمود مهرمحمدی
چکیده
هدف اصلی این پژوهش، تبیین و تشریح دو رویکرد تربیتی پرسش محور و پاسخ محور و پیامدهای این دو رویکرد بر رفتارهای متخیلانه و خلاقانه کودکان می‌باشد. برای دستیابی به این هدف از روش توصیفی– تحلیلی بهره گرفته شد. در این راستا، روابط میان پرسشگری، تخیل و خلاقیت مورد تحلیل قرار گرفته و نقش رویکردهای تربیتی مختلف در تقویت یا تضعیف این ویژگی ...
بیشتر
هدف اصلی این پژوهش، تبیین و تشریح دو رویکرد تربیتی پرسش محور و پاسخ محور و پیامدهای این دو رویکرد بر رفتارهای متخیلانه و خلاقانه کودکان می‌باشد. برای دستیابی به این هدف از روش توصیفی– تحلیلی بهره گرفته شد. در این راستا، روابط میان پرسشگری، تخیل و خلاقیت مورد تحلیل قرار گرفته و نقش رویکردهای تربیتی مختلف در تقویت یا تضعیف این ویژگی ها تبیین شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که چگونه رویکردهای تربیتی متفاوت می توانند فرصت و زمینه آفرینندگی را فراهم کرده یا از بین ببرند. بر این اساس استدلال شد که یک محیط تربیتی پاسخ محور قدرت تخیل دانش آموزان را خشکانده و خلاقیت آنها را زایل می سازد. اگر نظام های تربیتی علاقه مند به تقویت آفرینندگی دانش آموزان هستند، باید فرصت پرسشگری را برای دانش آموزان فراهم نمایند و آنها را برای پرسیدن پرسش های متخیلانه تشویق و تحریک کنند. درواقع، خلاقیت در یک فضای پرسشگرانه شکوفا می شود نه در محیطی که تأکید بر پاسخ های مشخص، مهم‌ترین ویژگی آن است. بنابراین، نظام آموزش و پرورش باید تخیل و پرسشگری را به عنوان دو ویژگی مهم تفکر انسان که اندیشیدن به امکان های جدید و راه حل های بدیع را میسر ساخته و خلاقیت را امکان پذیر می سازد، ارج گذاشته و مورد تأکید قرار دهد.
سمیرا حیدری؛ فاطمه زیبا کلام مفرد؛ خسرو باقری نوعپرست؛ محمود مهرمحمدی
چکیده
هدف اصلی این پژوهش تبیین و نقد مفهوم یادگیری در طرح پایدیا است که بر مبنای دیدگاه مورتیمر آدلر مورد بررسی قرار گرفت. برای دستیابی به این هدف از روش توصیفی– تحلیلی استفاده شد. بنابراین، ویژگی‌های یادگیری در ارتباط با محتوای یادگیری، یاددهی، نقش معلم، فعالانه بودن یادگیری در طرح پایدیا، ارتباط یادگیری با سلامت ذهن و یادگیری مادام‌العمر ...
بیشتر
هدف اصلی این پژوهش تبیین و نقد مفهوم یادگیری در طرح پایدیا است که بر مبنای دیدگاه مورتیمر آدلر مورد بررسی قرار گرفت. برای دستیابی به این هدف از روش توصیفی– تحلیلی استفاده شد. بنابراین، ویژگی‌های یادگیری در ارتباط با محتوای یادگیری، یاددهی، نقش معلم، فعالانه بودن یادگیری در طرح پایدیا، ارتباط یادگیری با سلامت ذهن و یادگیری مادام‌العمر و بزرگسالی تبیین شد. سپس، به مهم-ترین نقاط قوت و ضعف مفهوم یادگیری در بستر پایدیا اشاره شد. بر اساس نتایج این پژوهش، فعالانه بودن یادگیری و در نظر گرفتن محتوایی گسترده برای یادگیری و زمینه سازی برای یادگیری مادام‌العمر در بستر آموزش مدرسهای از نقاط قوت طرح پایدیاست. از مهم‌ترین نقاط ضعف آن نیز می‌توان به محدود کردن یادگیری در مسیری تک انشعابی و در نظر نگرفتن شاخههای حرفهای و در نظر نگرفتن هوش عملی در سیر یادگیری اشاره نمود. بر این اساس، یکی از پیشنهادهای مهم این پژوهش برای بهبود یادگیری، استفاده از آموزشهای جبرانی و استفاده از الگوهایی مانند الگوهای یادگیری در حد تسلط می‌باشد.
مرضیه موحدی محصل طوسی؛ محمود مهرمحمدی؛ علیرضا صادقزاده؛ حسن نقی زاده
چکیده
هدف اصلی این پژوهش، ارائه طبقه بندی مفهومی جدید و جامع معطوف به مأموریت مربی در تربیت دینی است. برای این منظور به بررسی اجمالی و نقد رویکردهای برگرفته از مبانی تعلیم و تربیت اسلامی که در فضای معرفتی متفکران داخلی و به صورت دسته بندی تنظیم شدهاند، پرداخته شد. برای دستیابی به این هدف، از روش پژوهش تحلیلی- نظری بهره گرفته شد. نظر ...
بیشتر
هدف اصلی این پژوهش، ارائه طبقه بندی مفهومی جدید و جامع معطوف به مأموریت مربی در تربیت دینی است. برای این منظور به بررسی اجمالی و نقد رویکردهای برگرفته از مبانی تعلیم و تربیت اسلامی که در فضای معرفتی متفکران داخلی و به صورت دسته بندی تنظیم شدهاند، پرداخته شد. برای دستیابی به این هدف، از روش پژوهش تحلیلی- نظری بهره گرفته شد. نظر به نتایج حاصل از این پژوهش، در طبقه بندی جدید، دو رویکرد کلان وظیفه گرا و نتیجه گرا مورد نظر قرار گرفت. سرانجام، با تبیین تطابق و سازواری مبانی دیدگاه وظیفه گرا (در مقابل رویکرد نتیجه گرا) با نگرش اسلامی، این رویکرد به عنوان موضعی مقبول برای مربی در تربیت دینی معرفی شد. بر اساس این دیدگاه ، مبنا انجام وظیفه بر طبق اصول از سوی مربی، در مسیر تربیت است و عدم دستیابی به نتایج مطلوب به عنوان ناکارآمدی کوششهای تربیتی مربی در نظر گرفته نمیشود.
محمود مهرمحمدی
چکیده
خطر فرو افتادن طیف گسترده و شناخته شده پژوهش‌های کیفی به ورطه هولناک انکار حقیقت و هیچ انگاری در لوای عطش آزادسازی فهم، معنا و پژوهش از چنبره، هژمونی و انحصار روش‌های کمّی به خصوص برای جوامع علمی مانند ما که در آستانه شکستن انحصار روش شناختی و توجه به روش شناسی های غیر متعارف هستند، بسیار جدی است. این خطر مبتنی بر حقیقت وجود ویژگی‌های ...
بیشتر
خطر فرو افتادن طیف گسترده و شناخته شده پژوهش‌های کیفی به ورطه هولناک انکار حقیقت و هیچ انگاری در لوای عطش آزادسازی فهم، معنا و پژوهش از چنبره، هژمونی و انحصار روش‌های کمّی به خصوص برای جوامع علمی مانند ما که در آستانه شکستن انحصار روش شناختی و توجه به روش شناسی های غیر متعارف هستند، بسیار جدی است. این خطر مبتنی بر حقیقت وجود ویژگی‌های «دوگانه» یا تقابل‌های معنادار و مهمی است که میان روش شناسی های کمّی و کیفی وجود دارد. فائق آمدن بر این خطر نیز مستلزم توجه به «سه‌گانه‌ها» یا «سه وضعیتی‌هایی» است که نشان می‌دهد گریز از «قطعیت» موعود و البته موهوم کمی گرایی نباید به پناه ناگزیر به «نسبیت» و هیچ انگاری در لوای پژوهش کیفی بینجامد، بلکه وضعیت سومی به نام «کثرت» نیز متصور است و باید به عنوان پناهگاه کیفی گرایان به رسمیت شناخته شود. نگارنده تلاش نموده است تا پاره‌ای از دوگانه‌هایی که منشا سوء تفاهم‌های برخی کیفی گرایان شده را مطرح نماید و نیز سه‌گانه‌هایی را که موجب خلاصی از این سوء تفاهم‌ها و رها شدن کیفی گرایی از نسبت‌های به چسب و ناچسب است، تبیین نماید. نتیجه این که طرفداران رویکردهای کیفی باید ضمن مغتنم شمردن مفهوم کثرت از فرو غلتیدن به دام نسبیت بر حذر باشند و بدین ترتیب به این رویکرد جدید پژوهش، اعتبار و وجاهت بخشند. برای خلاصی از این دام، علاوه بر تبیین نظری حد فاصل میان قطعیت تا نسبیت که همان کثرت است به موضوع التزام به رفتار روشمند توسط پژوهشگران، به ویژه پژوهشگرانی که هنجارشکنانه به سمت رویکردهای غیر متعارف روی می‌آورند، تاکید شده است.
محمود مهرمحمدی
چکیده
در این نوشتار ابتدا مقدمه ای در باب چگونگی رویاروئی با اندیشه های به ظاهر آشتی ناپذیر مطرح می شود. این مقمه در واقع رویکرد کلی نویسنده به مواضع تناقض آمیز ناظر به جهت گیری برنامه های درسی دوره متوسطه را آشکار می نماید. پس از آن گذری بر پیشینه بحث خواهیم داشت و در ادامه پیشینه نظری موضوع در خارج از ایران را تحت عنوان مروری بر مواضع پارادوکسیکال ...
بیشتر
در این نوشتار ابتدا مقدمه ای در باب چگونگی رویاروئی با اندیشه های به ظاهر آشتی ناپذیر مطرح می شود. این مقمه در واقع رویکرد کلی نویسنده به مواضع تناقض آمیز ناظر به جهت گیری برنامه های درسی دوره متوسطه را آشکار می نماید. پس از آن گذری بر پیشینه بحث خواهیم داشت و در ادامه پیشینه نظری موضوع در خارج از ایران را تحت عنوان مروری بر مواضع پارادوکسیکال با تفصیل بیشتر مطرح می نمائیم. این بخش در حقیقت حاوی مهم ترین داده های بحث است که وجود مواضع متعارض میان اندیشمندان تعلیم و تربیت در عصر حاضر را مستند می سازد.
در تعقیب سیر منطقی بحث شاهد تلاش نویسنده برای ارائه طریق و حل پاردوکس مربوط به برنامه ی درسی دوره متوسطه می باشیم که می توان آن را نمونه ای از کوشش های مبتنی بر تفکر تلفیقی ارزیابی کرد. در این قسمت نخست مفروضات فلسفی – تربیتی و سپس مفروضات علمی – تجربی مطرح شده و بر اساس آن ها ساختار سه وجهی برنامه درسی دوره متوسطه ارائه می گردد. بخش پایانی نوشتار به جمع بندی و بحث اختصاص یافته که طی آن موضوع تاسیس "دبیرستان های جامع" در ایران نیز به تناسب ساختار پیشنهادی مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته است.
نگارنده برآن است که از طریق واکاوی دیدگاه ها و مواضع گوناگون نشان دهد وجه تقابلی یا تباینی این دو نگاه در برنامه درسی دوره متوسطه را می توان به همگرائی و تعبیه ساختاری ترکیبی در برنامه درسی این دوره تبدیل نمود ، و بدین ترتیب کوشش کرد تا از گزند انتقادات وارد به هریک از این مواضع مطلق اندیش و قطبی برحذر ماند. ایده اساسی قابل طرح در این زمینه " تخصص گرائی نرم در قالب یک برنامه درسی دارای ماهیت عمومی در دوره متوسطه" می باشد که به شرح آن پرداخته شده است.
• کلید واژه ها: گرایش عمومی، گرایش تخصصی، تخصص گرائی نرم ، ساختار مثلثی 3( ضلعی) برنامه درسی ، برنامه درسی متوسطه
محمود مهرمحمدی
چکیده
در این مقاله، نخست به بازشناسی مفهوم تخیل پرداخته شده و معانی گوناگون آن به اجمال مورد بررسی قرار می‌گیرد. این بحث مقدماتی روشن می‌سازد که شناخت مفهوم تخیل به‌عنوان یک ظرفیت انسانی کار ساده‌ای نبوده و باید به‌عنوان یک پروژة ناتمام برای دست اندرکاران تعلیم و تربیت و خصوصاً سیاست‌گزارانی که به نوآوری و تحول در این عرصة خطیر می‌اندیشند ...
بیشتر
در این مقاله، نخست به بازشناسی مفهوم تخیل پرداخته شده و معانی گوناگون آن به اجمال مورد بررسی قرار می‌گیرد. این بحث مقدماتی روشن می‌سازد که شناخت مفهوم تخیل به‌عنوان یک ظرفیت انسانی کار ساده‌ای نبوده و باید به‌عنوان یک پروژة ناتمام برای دست اندرکاران تعلیم و تربیت و خصوصاً سیاست‌گزارانی که به نوآوری و تحول در این عرصة خطیر می‌اندیشند مطرح شود. خصوصاً این‌که باید میان معنای تخیل در کودکی و بزرگسالی و تخیل به‌عنوان یک ظرفیت فکری- ذهنی ممتاز و یک بیماری و عارضة خطرناک تمایز قائل شد.به‌دنبال این مبحث مقدماتی، از منظر ثبوتی دربارة کاربرد تخیل و تجربیات تخیلی کودکان در برنامه‌های درسی و آموزش بحث می‌شود. این موضوع متضمن پذیرش اصل تازه‌ای در طراحی آموزشی است و چگونگی پاسخ‌گو نمودن آموزش به قدرت و ظرفیت تخیل به‌عنوان یک ابزار ذهنی یا یک منبع مغتنم در فرایند یاددهی- یادگیری را در کانون توجه قرار می‌دهد. در بخش بعدی، ظرفیت تخیل در انسان از منظر اثباتی مورد توجه قرار می‌گیرد و ضرورت پرورش آن در نظام‌های تعلیم و تربیت از ابعاد گوناگون مورد بحث واقع می‌شود. از جملة این ابعاد می‌توان به انسان‌شناسی و هستی‌شناسی اسلامی، نقش برنامه درسی در فعلیت بخشیدن به ظرفیت‌های بالقوة ذهنی یا "ساختن ذهن"، نقش تخیل در تفکر مفهومی، نسبت گسست‌ناپذیر تخیل با خلاقیت و بالأخره، نسبت تخیل با حل مسئله یا فرایند علمی اشاره کرد. در آخرین بخش مقاله و در مقام جمع‌بندی، علاوه بر تأکید بر مواضع اساسی نویسنده در این زمینه، ضرورت پرداختن به پروژة دیگری جهت شناسایی "قفل‌های ذهنی" در نظام آموزش و پرورش که مهم‌ترین موانع بر سر راه استفاده از تخیل یا پرورش آن می باشد مورد بحث قرار می‌گیرد.
